برنامه ویژه مدرسه (بوم)

با عرض سلام حضور شما بازدید کننده ی محترم

برنامه بوم چیست؟ بوم واژه ی اختصاری

ب← برنامه

و← ویژه

م← مدرسه

می باشد.این برنامه در دوره ی دوم ابتدایی (پایه های چهارم پنجم و ششم )و دوره اول متوسطه اجرا می شود.

برنامه ی ویژه مدرسه (بوم) در راستای راهکار5-5سند تحول بنیادین و 2-13برنامه درسی ملی براساس رویکرد فرهنگی تربیتی و با تأکید بر آموزش های مهارت محور و بسط گستره فعالیت های پرورشی در سطح مدارس به اجرا در آمده و طراحی و اجرای بخشی از زمان آموزش را طبق ضوابط و چارچوبی معین، به مدرسه واگذار می کند. به این معنا که مدرسه می تواند با توجه به خواست و نیازسنجی داخلی خود و با سنجش امکانات بالفعل و بالقوه اجتماع پیرامونی اش برنامه های خاص و ویژه خود تدارک ببیند.

در این برنامه ها امکان ویژه سازی آموزش بر اساس نیازها و علائق دانش آموزان، خانواده ها و اجتماع محلی مدرسه فراهم می شود. در واقع این برنامه تلاش دارد فرصتی فراهم آورد تا مدیران و همکاران در مدرسه فضایی منعطف برای ظهور و بروز ابتکار عمل ها و شایستگی های حرفه ای خود در زمینه رهبری برنامه درسی و برنامه ریزی درسی در اختیار داشته باشند و مدرسه محیطی جذاب و یادگیرنده برای دانش آموز، به دلیل پرداختن به نیازها و علائقشان شود که رنگ و بوی امکانات و شرایط محلی و بومی را به خود وکلیه کارکنان مدرسه گرفته است.

تعریف برنامه بوم:

برنامه ای است که با اعتماد به صلاحیت و توان مدرسه، مجوز برنامه ریزی درسی، اجرا و ارزشیابی حجم معینی از زمان رسمی آموزش را با رعایت چارچوب های مقرر به مدرسه واگذار می کند.

اهداف برنامه بوم :

• پاسخگویی به نیازهای منطقه ای و محلی ناشی از تفاوت های محیط زندگی شهری، روستایی، عشایری، فرهنگی، جغرافیایی، …، جنسیتی و فردی دانش آموزان
• تنوع بخشی به محیط های یادگیری با بهره گیری از امکانات و فضاهای آموزشی داخل و خارج از کلاس و مدرسه و ایجاد فضایی شاداب، پرنشاط و لذت بخش برای دانش آموزان
• ارتقای جایگاه مدرسه در اذهان عمومی به عنوان محور توسعه محله و شاخص بالندگی آن:محله برای مدرسه، مدرسه برای محله

اختیارات مدرسه در برنامه بوم:

از جمله انتخاب موضوع، عنوان، هدف، محتوا و سرفصل های هر برنامه و چگونگی اجرا و ارزشیابی) از مسئولیت ها و اختیارات داخلی مدرسه است که توسط شورای مدرسه و با هدایت و مسئولیت مدیر مدرسه انجام می شود.

زمینه و موضوعات برنامه بوم :

مدارس در خصوص انتخاب موضوعات و محتوای برنامه های ویژه مدرسه دارای اختیار هستند و می توانند در زمینه هر یک از ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت (اعتقادی، عبادی و دینی، اجتماعی و سیاسی، زیستی و بدنی، زیباشناختی و هنری، اقتصادی و حرفه ای، علمی و فناورانه )حول موضوعات مناسب تاریخی،اعتقادی، اجتماعی، یا معرفی حرفه ها، هنرها، جغرافیا، آیین و رسوم، نیازها و شرایط اقلیمی و جغرافیای مدرسه دست به انتخاب بزنند.

نقش و مسئولیت ها در برنامه بوم :

مدیریت مدرسه :مدیر،معاون پرورشی و سایر معاونان مسئولیت برنامه ریزی، سازماندهی، هماهنگی اجرا، نظارت، کنترل و ارزشیابی برنامه ی ویژه ی مدرسه را برعهده دارند و با فعال کردن شورای مدرسه به عنوان رکن اصلی اجرای برنامه،به تهیه تقویم سالانه ی برنامه اقدام می کنند .

معلمان، با آموزش هایی که درباره ی نحوه ی انجام این برنامه از مرحله ی انتخاب موضوع تا طراحی، تدوین، اجرا و ارزشیابی کسب می کنند، برنامه هایی را برای دانش آموزان کلاس خود یا دیگر دانش آموزان طراحی و به شورای مدرسه ارائه نمایند.در دوره ابتدایی معلم کلاس، مسئول مدیریت، ساماندهی و اجرای برنامه ویژه ی مدرسه برای کلاس خود است و در این راستا از ظرفیت درون و بیرون از مدرسه استفاده می نماید.

در طول ساعات هفتگی آموزش رسمی مدرسه، جلسات مربوط به برنامه ویژه مدرسه (بوم) به میزان حدود 2 ساعت در هفته به طور شناور و سیال و با سهم گرفتن ازساعات تمامی دروس در طول سال برنامه ریزی و اجرا می شود.با توجه به تنوع برنامه های قابل اجرا و تفاوت زمان موردنیاز هر برنامه، مدرسه می تواند نسبت به تجمیع ساعات چند هفته با یکدیگر و ارائه یک جای آنها،اقدام نماید.

در مجموع مدارس موظف هستند در طول یک سال حدود 60 ساعت از زمان آموزش را به برنامه ویژه ی مدرسه اختصاص دهند.چگونگی اختصاص زمان برای ارائه برنامه در ساعات کلاسی و غیرکلاسی از اختیارات مدرسه است و باید به گونه ای باشد که بهترین شرایط را برای اجرای موفق برنامه فراهم سازد.

زمان اجرای برنامه بوم :

مدرسه مجاز است و آزادی عمل دارد که در طراحی برنامه خود، جلساتی از برنامه ی ویژه مدرسه را در ساعات غیر رسمی مدرسه مانند بعد از ظهر روزهای عادی،روزهای پنجشنبه و جمعه و حتی تعطیلات برگزار کند. به طوری که مجموع ساعات این برنامه از زمان پیش بینی شده تجاوز ننماید.در مدارس فاقد امکانات مالی باید بر روی طراحی و اجرای برنامه های کم هزینه و بی هزینه متمرکز شد.

ارزشیابی در برنامه بوم :

اعتماد به دانش آموز، معلم و مدرسه مبنای هر نوع ارزشیابی در برنامه ویژه ی مدرسه است و بر این اساس، تصمیم گیری درباره نحوه ی ارزشیابی کامل بر عهده ی مدرسه است.

در پایان هر برنامه آموزشی، فرصتی به دانش آموزان داده شود تا آنچه را که کسب کرده اند، ارائه نمایند. این امر مناسب ترین روش ارزشیابی است و موجب تقویت خودباوری در ایشان می شود. این نوع ارزشیابی با نگاه خود ارزشیابی، ارزشیابی در خدمت یادگیری و ارزشیابی به منزله ی یادگیری، کاملا سازگار است.نظارت و ارزشیابی داخلی مدرسه درباره ی چگونگی اجرای برنامه ویژه ی مدرسه، بر عهده ی انجمن اولیا و مربیان مدرسه است و در این راستا از تلاش های انجام شده و تلاشگران تقدیر به عمل می آید.

مدرسه برای اینکه در زمینۀ برنامه های درسی ویژه ی خود، تصمیم گیری کند، نیاز دارد ارتباطات و همکاری های درون و برون مدرسه ای خود را افزایش دهد. مشارکت و همکاری مدیر و تمام کارکنان مدرسه در این برنامه ها موجب هم افزایی دانش و مهارت های تعلیم و تربیتی آنان و ارتقای سطح تخصصی مدرسه در این زمینه می شود. به علاوه این دست همکاری ها و تصمیم گیری های گروهی برای پاسخگویی به نیازهای فردی و بافتی دانش آموزان به تدریج موجب می شود، مدرسه اهداف ویژه و خاص خود را شکل دهد و با آزادی عمل و استقلال بیشتری آنها را دنبال کند.

تعاملات و همفکری گستردۀ کارکنان مدرسه و ضرورت بهره گیری از خرد جمعی در مدرسه، فرهنگ و مناسبات مردم سالارانه تری نیز به مدرسه می بخشد. همچنین مدرسه به منظور غنای فعالیت هایش و بهره مندی از ظرفیت والدین و محیط محلی اش، باید شبکۀ تعاملاتش را گسترش دهد. این ارتباطات نفع دوسویۀ مدرسه و اجتماع محلی و در مجموع رشد سازمان مدرسه را به دنبال دارد.برنامه ی درسی سطح مدرسه فضای باز و منعطف برای ظهور و بروز شایستگی های حرفه ای دست اندرکاران آن به ویژه مدیر و معلمان و رضایت مندی آنان فراهم می آورد. درچنین وضعیتی مدرسه و کلاس درس تنها محیط تدریس نیست و اداره ًمدرسه نیز صرفا نمی شود. این برنامه نقش کارکنان مدرسه را از سطح مجری برنامه های درسی به سطح طراح و سازمان دهنده ی برنامه درسی مدرسه ارتقا می دهد. در این صورت، مدرسه برای کارکنان آن= محل تدریس+ محل رشد حرفه ای + محل طراحی و سازماندهی برنامه درسی است.

     پیامدهای مثبت و مفید برنامه ویژه مدرسه چیست؟

1ـ نزدیک شدن آموزش ها به نیازهای عینی و خواست های دانش آموزان و والدین آن ها.

2ـ فراهم ساختن فضای انتخابی برای دانش آموزان و ایجاد فرصت برای توجه به جنبه ی انفرادی آموزش.

3ـ رشد و ارتقای سطح مدیریت و کارکنان مدرسه از سطح مجری برنامه های درسی به سطح طراح و سازمان دهنده برنامه درسی در سطح مدرسه .

4ـ بهره مندی و استفاده از موقعیت های منطقه ای درآموزش و احیای فرصت های قابل استفاده در فضای یادگیری .

5ـ به میدان فراخواندن والدین به ویژه والدین مشارکت جو و توانمندتر در پیشنهاد موضوع، طراحی برنامه، سازماندهی و اجرا و ارزشیابی برنامه و پشتیبانی از آن در همه مراحل و در نتیجه تقویت احساس مؤثر و مفید بودن برای ایشان.

6ـ تقویت نگاه به مدرسه به منزله « محور توسعه محله و شاخص بالندگی آن» : محله برای مدرسه، مدرسه برای محله.

چند سؤال رایج و پر تکرار مدارس درباره برنامه ویژه مدرسه و پاسخ های آن ها

سوال: آیا چنین برنامه ای در ایران یا کشورهای دیگر جهان سابقه دارد؟
پاسخ: در کشور های مختلف جهان طیف گسترده ای از برنامه های درسی از تمرکز کامل تا کاملا غیر متمرکز وجود دارد.لازم به ذکر است، در مقام عمل، بسیاری از مدارس غیر دولتی و بعضی از مدارس دولتی کشورمان تجربه ای طولانی با عناوینی مانند ً در برنامه های ویژه مدرسه را در کارنامه خود دارند. این برنامه ها معمولا پروژه های علمی و آموزشی، سمینارهای ارائه فعالیت پژوهشی، نمایشگاه هنری، کلاس های ویژه و فوق برنامه به اجرا در می آیند.

سوال: چه نوع برنامه هایی قابلیت ارائه در برنامه ویژه مدرسه را دارد؟

پاسخ: برنامه ویژه مدرسه (بوم) در سه زمینه ی اصلی/میدانی سازماندهی می شود. موضوعات آموزشی، مهارت آموزشی و فعالیت های میدانی . به طور کلی هر برنامه ای که در رشد دانش آموزان در ساحت های شش گانه رشد و تربیت یعنی رشد اعتقادی و دینی و اخلاقی، رشد علمی و فناورانه، رشد سیاسی و اجتماعی، رشد هنری و زیبایی شناسانه، رشد زیستی و بدن و رشد اقتصادی و حرفه ای و معیشتی دانش آموزان مؤثر باشد، امکان ورود به برنامه ویژه مدرسه را دارد

سوال: برنامه ویژه مدرسه چه چیزی نیست؟

پاسخ: برنامه ویژه مدرسه (بوم) می تواند چنین طیف گسترده ای از موضوعات و فعالیت ها را شامل شود حال ممکن است برای شما این سؤال مطرح شود که آیا این برنامه می تواند شامل کلاس های کمک آموزشی، کمک درسی، حل تمرین، رفع اشکال، تیز هوشان، آموزش زبان خارجی، آمادگی برای امتحانات نهایی، المپیادهای علمی، کنکور و موارد مشابه باشد؟ نه! به هیچ وجه!

سوال: ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و کارنامه پایانی نوبت اول در این برنامه چه جایگاهی دارد؟

پاسخ: عناوین فعالیت های انجام شده توسط هر دانش آموز، همراه با ثبت چگونگی عملکرد او در کارنامه ای جداگانه تنظیم می شود و خلاصه ی آن، به ترتیبی که معین خواهد شد، در ذیل عنوان درسی « برنامه ویژه مدرسه» در کارنامه دانش آموز ثبت خواهد شد. توصیه می شود هر دانش آموز پوشه کار تشکیل دهد و در پایان بر اساس خود اظهاری دانش آموز، ارزشیابی در تعامل میان او با مدیر/ مدرس/ معاون انجام شود.

سوال: نظارت ، ارزشیابی عملکرد، پایش، تشویق و تقدیر و … چگونه و توسط چه کسانی صورت خواهد گرفت؟

پاسخ: نظارت، ارزشیابی عملکرد، پایش، تشویق و تقدیر از مدیران و شوراهای مدارس، براساس کیفیت گزارش ارائه شده مدرسه توسط اداره کل آموزش و پرورش استان و در قالب هایی مانند برنامه تدبیر (مدارس ابتدایی) و برنامه تعالی مدیریت مدرسه (مدارس دورۀ اول متوسطه) و طرح های مشابه از سطح منطقه تا سطح ملی انجام می شود. معاونت های آموزشی یا پژوهشی به انتخاب مدیر منطقه/ ناحیه یا مدیرکل استان مسئولیت نظارت بر حسن اجرای برنامه را برعهده دارند.

خداقوت، نفس تون گرم

بعد از پایان مطالعه طرح بوم می توانید طرح خوانا،اهداف و ویژگی های عملی آن در پیش دبستانی و مدارس ابتدایی را در همین سایت مطالعه بفرمائید.

سه منبع اصلی برای پاسخ گویی به سؤالات مرتبط با طراحی برنامه و تعیین جهت گیری های اساسی یاددهی ـ یادگیری عبارت است از: دانش، جامعه و یادگیرنده.

• دانش: منظور از دانش، میراث فرهنگی و علمی بشریت است. در اینجا این سؤال مطرح است که چه دانشی برای یادگیری و رشد و توسعۀ آینده لازم است.
• جامعه: در اینجا این سؤال مطرح است که چه مسائل و موضوعاتی با توجه به نیازها و تحولات جامعه باید در برنامه درسی گنجانده شود.
• یادگیرنده: در اینجا این دست سؤالات مطرح است که چه چیزهایی با توجه به علایق شخصی یادگیرندگان، نیازهای شخصی و آموزشی آنان، برای یادگیری ضروری است.

شما در برنامه درسی ویژه مدرسه خود با توجه به این منابع سه گانه، می توانید به سؤال های مرتبط با چه چیزی برنامه درسی به گونه های مختلف پاسخ دهید. اینکه به چه میزان و با چه اولویتی برنامه درسی مدرسه شما، نیازها و علایق دانش آموزان را مد نظر قرار دهد یا نیازهای جامعه و مطالبات آن یا تقاضای بازار کار را مهم بشمارد و یا جهت گیری ادامه تحصیل برای دانشگاه و کسب ارزش های عقلانی، هنری و معنوی در آن پررنگ و برجسته باشد، چیزی است که فلسفه مدرسه و منطق برنامه درسی سطح مدرسه شما را می سازد.

هر برنامه درسی شامل ده عنصر اصلی است( شبکه ی تار عنکبوتی)

1.  منطق یا چشم انداز برنامه
2. غایات و اهداف
3. محتوای برنامه
4. فعالیت های یادگیری دانش آموزان
5. نقش معلم
6. مواد و منابع
7. گروه بندی
8. فضا
9. زمان
10. ارزشیابی

سرانجام اینکه هر بند تار عنکبوت به تنهایی بسیار سست و ضعیف است؛ اما خود تار آن چنان مستحکم و قوی هست که بتواند شکار را به دام بیندازد. بر اساس چنین استعاره ای گفتنی است برنامه ریزی درسی، پیچیدگی هایی دارد که به شرط همخوانی، هماهنگی و انسجام عناصر برنامه به ثمر خواهد نشست.

این عوامل و عناصر در جدول زیر ،بر هر برنامه ای، اعم از برنامه های درسی متمرکز یا برنامه های در دامنه و گستره تأثیر دارد. برای نمونه برای عامل گروه بندی می توان این سؤالات را مطرح کرد، که آیا دانش آموزان قرار است به صورت انفرادی، گروهی یا در کل کلاس بیاموزند. اندازه گروه دانش آموزان چقدر باشد؟ چه مسیرها و شاخه هایی برای دسته بندی کردن دانش آموزان و بودن آنها با یکدیگر می توان تعریف کرد؟ یا برای عامل مکان این پرسش می تواند مطرح باشد که آیا دانش آموزان باید در کلاس، آزمایشگاه، خانه، یا … بیاموزند.

برنامه ریزی درسی به تصمیم گیری درباره برنامه درسی می پردازد. منظور از تصمیم گیری در اینجا، تصمیم گیری درباره برنامه، اجرا و ارزشیابی آن است.دو رویکرد تمرکز و عدم تمرکز در برنامه ریزی درسی، دو جهت گیری اصلی و مطرح در تصمیم گیری برنامه ریزی درسی است و متناظر با آن ها می توان دو سطح درسی را از یکدیگر متمایز کرد. این دو سطح تصمیم گیری عبارت است از:

الف) تصمیم گیری در سطح کلان ملی

ب)تصمیم گیری در سطح خرد محلی (مدرسه)

الف) در برنامه ریزی درسی متمرکز در سطح مرکز تصمیمات مربوط به برنامه درسی گرفته می شود؛ به این معنا که در دفترهای مرکزی برنامه ریزی در زمینه آنچه به دانش آموزان هر کشور یا ایالت باید آموزش داد و چگونگی آن، تعیین تکلیف می شود. این تصمیم ها در قالب به صورت کتاب درسی و مواد آموزشی در اختیار مدارس و معلمان قرار می گیرد و مدارس و معلمان نیز فعالیت های خود را بر اساس این کتاب ها و مواد آموزشی به انجام می رسانند. این گونه برنامه ها توسط متخصصان و صاحب نظران برای استفاده سراسری در کشور تهیه می شود و مدارس و معلمان عمدتا تجویزی هستند و حق دخل و تصرف چندانی در آن ندارند.

ب) منظور از برنامه ریزی درسی غیرمتمرکز، این است که اختیار تصمیم گیری درباره برنامه درسی به سطوح محلی از جمله مدرسه، شامل مدیر، شورای مدرسه، معلمان و کارکنان مدرسه دانش آموزان، والدین و اجتماع محلی آنها واگذار شود. این گونه تصمیم گیری ها گستره محدود و کوچکی (مدرسه) را در مقایسه با تصمیم گیری سطح ملی (کشور)، تحت تأثیر قرار می دهد.

تقریبا هیچ کشوری به طور خالص و ناب تمرکز یا عدم تمرکز در برنامه ریزی درسی را در عمل به کار نمی بندد. عمده کشورها با توجه به دو بعد «چه چیزی» و «چگونه» برنامه درسی، ترکیب های مختلفی از این دو رویکرد را به کار می بندند.مدرسه اجازه دارد برای حجم زمانی معینی از برنامه درسی سالانه رسمی مدرسه، 50 تا هم اکنون مجموعا 100 ساعت، طبق ضوابط و چارچوبی معین، نسبت به برنامه ریزی درسی و اجرای آن برای دانش آموزان خود اقدام کند.

برخی موضوعاتی که مدرسه می تواند در برنامه های ویژه خود لحاظ کند عبارت است از: آموزش یک هنر، یک حرفه، یک موضوع علمی، یک مهارت، یک آیین و سنت محلی، یک مبحث اعتقادی، یک ویژگی محلی و منطقه ای، یک دوره تاریخی، یک مکتب فکری یا سیاسی یا اجتماعی، یک رشته ورزشی، یک مسئله زیست محیطی، یک معضل اجتماعی، یک میراث فرهنگی و…

مدیر در تصمیم گیری های برنامه درسی سطح مدرسه نقش بسیار مهمی دارد. یکی از مهم ترین اقدامات او ایجاد ارتباطات صمیمانه و روحیه مشارکت در میان معلمان، دانش آموزان، والدین و سایر کارکنان به منظور تصمیم گیری های بهینه است.موضوع مهم در شکل گیری و استمرار برنامه های درسی سطح مدرسه این است که آگاهی و موافقت مدیر برای هرگونه تغییر و برنامه درسی جدیدی لازم و ضروری است.

مسئولیت و نقش مدیر در مقایسه با زمانی که برنامه درسی سطح مدرسه مطرح نبود، خلاقانه تر و پویاتر است. مدیریت چنین مدرسه ای، باید برنامه درسی سطح مدرسه را فرصتی فکورانه، همراه با آزادی عمل بداند؛ مجالی که به مدرسه امکان بروز توانمندی ها و خلاقیت های نهفته و در نتیجه رضایت مندی بیشتر مدیر، همکارانش، دانش آموزان و اولیای ایشان را می بخشد. مجالی که فرصت طلایی مدیریت است و نه بار اضافه ای که بر دوش او نهاده شده است و علاوه بر کارهای عادی باید با دلتنگی و اجبار، لااقل به صورت صوری آن را انجام دهد و در واقع از سر باز کند! تأکید زیاد مدیریت بر جنبه های اداری کارش، نوعی کم توجهی در ایفای نقش های مرتبط با مسائل آموزشی و پرورشی مدرسه را به دنبال دارد.

مدیر در برنامه ریزی درسی سطح مدرسه، رهبری برنامه درسی را برعهده دارد. برای اینکه مدیر، نقش رهبری را به خوبی ایفا کند، باید تمرکز فعالیت های مدرسه و آموزشگاه تحت مدیریتش «یادگیری دانش آموزان» باشد و این موضوع نیازمند این است که او زمان بیشتری را صرف ارتباط و تعامل حرفه ای با معلمان کند.

مدرسه ای در جهت تهیه برنامه های درسی ویژه خود موفق عمل خواهد کرد : که در آن اجتماع حرفه ای معلمان شکل بگیرد؛ به عبارت دیگر شوراها و جلسات مدرسه از قالب اداری و سلسله مراتبی خارج شود و به موضوعات اصلی مربوط به آموزش و یادگیری های واقعی و اصیل دانش آموزان بپردازد.

انتخاب عناوین برنامه های ارائه شده، هدف، محتوا و سرفصل های هر برنامه توسط شورای مدرسه با هدایت و مسئولیت مدیر مدرسه انجام می شود. هر یک از معلمان، یا اولیا یا افراد حقیقی و متخصص بیرونی و نیز مؤسسات حقوقی دولتی و غیردولتی می توانند پیشنهادکننده اجرای برنامه آموزشی در مدرسه باشند؛ اما این شورای مدرسه است که درباره ارائه برنامه و ملاحظات مرتبط با آن تصمیم گیری می کند.

معلمان برای مشارکت در برنامه ریزی های مدرسه و بروز توانمندی هایشان باید مجال و فرصت بیابند و از رشد و ارتقای دانش حرفه ای آنان حمایت شود. به این منظور برخورداری از فضای منعطف و حامی برای سعی و خطا می تواند به شدت بر انگیزه آنها در مشارکت در برنامه ریزی های سطح مدرسه مؤثر باشد.

نقش والدین دانش آموزان و خیرین حامی مدرسه

آگاه سازی والدین نسبت به برنامه ها و اقدامات، برگزاری جلسات و دوره های توجیهی از جمله عوامل معین همراهی آنان با مدرسه است.جلب حمایت های والدین به توانایی مدرسه در تشخیص موضوعات مورد توافق میان معلمان، دانش آموزان و والدین بستگی دارد. در صورتی که زمینه مناسب در ایجاد حس همکاری در والدین فراهم شود، می توان انتظار همراهی آنان را با مدرسه داشت.اولیا عمدتا به مسائل آموزشی فرزندشان علاقه مند هستند.

والدین می توانند با توجه به بعد «چه چیزی» برنامه های درسی سطح مدرسه در گزینه هایی که مدرسه انتخاب می کند، نقش مهمی داشته باشند. این تأثیرگذاری می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم باشد.در برنامه درسی سطح مدرسه، والدین در این موارد می توانند مشارکت کنند (لوی، ص 711 برنامه عمل):

1. نظارت بر اجرای صحیح تکالیف فرزندانشان.
2. حضور در فعالیت ها و مراسمی که فرزندانشان، بیرون و درون مدرسه، به عنوان ناظر در آن شرکت دارند.
3. حمایت های مالی از فعالیت های مدرسه یا فعالیت های داوطلبانه در تأمین لوازم یا خدمات مورد نیاز مدرسه.
4. شرکت در شوراهای مدرسه و ایفای نقش سیاست گذارانه.

نقش دانش آموزان

حضور و ایفای نقش دانش آموزان در تصمیمات مربوط به برنامه درسی سطح مدرسه در ایجاد انگیزه و علاقه و احساس تعلق بیشتر به مدرسه و برنامه های درسی در آنها به شدت مؤثر است.انتخاب موضوعات و مسائل مورد علاقه دانش آموزان یا تشخیص نیازها و خواسته های آنان در موفقیت برنامه های سطح مدرسه عامل کلیدی و اساسی است.

بدون انگیزه و اشتیاق دانش آموزان برای شرکت در این برنامه ها، همه تلاش ها و کوشش ها بی نتیجه و همکاران بر اساس پژوهشی در ایالت اونتاریوی امریکا به این نتیجه رسیدند 1خواهد بود. فولن که فقط تعداد کمی از دانش آموزان در مدرسه احساس می کنند که از سوی معلم و کارکنان مدرسه درک می شوند و به خواسته ها و علائق آنها توجه می شود.

فقط 41% دانش آموزان دوره دوم متوسطه  25٪دوره ابتدایی،و 33%دانش آموزان دوره اول متوسطه اظهار کرده اند که معلمان و کارکنان آموزشی مدرسه دیدگاه ها و نظر آنها را می فهمند. در 50% دانش آموزان دوره دوم متوسطه کلاس ها و دروس مدرسه را خسته کننده و کسالت بار و به دور از علائق خود ارزیابی کرده اند (فولن، ص471).

به نظر می رسد، حضور و ایفای نقش دانش آموزان در تصمیمات مربوط به برنامه درسی سطح مدرسه در ایجاد انگیزه و علاقه و احساس تعلق بیشتر به مدرسه و برنامه های درسی در آنها به شدت مؤثر باشد. مدرسه می تواند به گونه های مختلف نیازها، علائق و خواسته های دانش آموزان را برای تعیین موضوعات و شیوه آموزش تشخیص دهد؛ از جمله پرسش مستقیم از خود آنها، نظر معلمان و کسانی که با دانش آموزان به طور مستمر و گسترده ارتباط دارند و نظایر آن.

چالش های پیش روی برنامه ریزی درسی سطح مدرسه

• مسائل مربوط به برداشت ها و تلقی های محدود یا نادرست از برنامه درسی سطح مدرسه.
• مسائل مربوط به فرهنگ معلمی و مدرسه.
• مسائل مربوط به مهارت های گفت وگو و تصمیم گیری.
• محدودیت های مرتبط با زمان، بودجه و امکانات.

مهمترین محدودیت برای اجرای این برنامه، وجود نگاه حداقلی به کارکرد مدرسه و رضایت دادن به انتظارات کمینه از عملکرد مدرسه توسط اداره کنندگان نظام آموزشی از سطح سیاست گذاری کلان تا کف مدرسه است.این برنامه مطلقا به معنای ارائه کلاس هایی برای ترمیم یا تقویت دروس هفتگی، یعنی اجرای کلاس های کمک آموزشی و کمک درسی، حل تمرین، رفع اشکال، تیزهوشان، آموزش زبان خارجی، آمادگی برای امتحانات نهایی و المپیادهای علمی، آزمون سراسری و مشابه آن نیست.

در مدارس فاقد امکانات مالی باید بر روی طراحی و ارائه برنامه های کم هزینه ـ بی هزینه متمرکز شد. استفاده از افراد داوطلب (دانش آموختگان مدرسه، والدین و …) برای مشارکت در اجرا و ارائه این برنامه ها یکی از مهم ترین ارکان سازماندهی و اجرای برنامه ویژه مدرسه به شمار می آید.

چهار ملاک اصلی برای بررسی کیفیت برنامه های درسی عبارت است از:

• ربط
• همخوانی
• امکان اجرا
• اثربخشی

ملاک ها و شیوه های متعدد و مختلفی برای ارزیابی برنامه های مدرسه وجود دارد. این ملاک ها برای برنامه های سطح مدرسه نیز کاربرد و موضوعیت دارد. این ملاک ها و توضیح مختصری درباره آنها در جدول ذیل نمایش داده شده است

این ملاک ها را نباید کاملا جدا و منفک از یکدیگر دانست. در واقع این ملاک ها بر هم اثر متقابل دارند و بهتر است بگوییم روی یکدیگر ساخته می شود؛ برای مثال برنامه ای که اثربخش است حتما به میزان زیادی عملی است و به نیاز دانش آموزان و یا دانش موجود در آن عرصه ًاست، حتما ربط دارد.انتخاب موضوعات مفید و برآمده از خواست سنجی ، و نیاز سنجی دانش آموزان خانواده ها و مرتبط با زندگی واقعی یکی از راه های ارتقای کیفیت برنامه هاست.

موارد ذیل برای ارتقای کیفیت برنامه ها پیشنهاد می شود:

1. انتخاب موضوعات مفید و برآمده از خواست سنجی و نیاز سنجی دانش آموزان ، خانواده ها و مرتبط با زندگی واقعی
2. استفاده از امکانات محلی
3. ارائه فعال و خلاقانه
4. داشتن برون داد قابل ارائه
5. تلفیق رشته ها و موضوعات با یکدیگر و به ویژه توجه به وجه هنری در برنامه های ارائه شده

باید توجه کرد، ارزیابی برنامه های درسی مدرسه به عهده خود مدرسه است و باید به گونه ای باشد که مدرسه محوری و خود ارزیابی را تقویت کند. معاونت آموزشی آموزش و پرورش در زمینه پایش و مراقبت از اجرای برنامه مسئولیت و نقش اصلی را عهده دار است.

نقش معلمان در برنامه بوم

در مشارکت معلمان فرایند برنامه ریزی درسی به عنوان یکی از شاخص های تحول در نظام آموزشی است که در دو سند قانونی (سند تحول و برنامه درسی ملی) بر آن تأکید شده است.طی سال های اخیر مشارکت معلمان در فرایند برنامه ریزی درسی از نظر ماهیت و وسعت، دستخوش تحول و دگرگونی شده است. در برخی از نظام ها، برنامه درسی با جزئیات بیشتری و به صورت کامل در اختیار معلم گذاشته می شود (نظام های متمرکز) و معلم موظف است حداکثر سعی و تلاش خود را در دستیابی به هدف های از پیش تعیین شده برنامه به کار بندد.

در بعضی نظام های دیگر، معلمان فقط راهبردهای کلی دریافت می کنند و مختار هستند که راهبردهای دریافتی را با موقعیت ها و اقتضائات کلاس درس خود تطبیق دهند (نظام های غیرمتمرکز). در گذشته نظام برنامه ریزی درسی در کشور از آغاز تأسیس مدارس، شاهد هر دو تجربه مشارکت و عدم مشارکت معلمان در فرایند برنامه ریزی درسی بوده ایم.

معلمان برای مشارکت در برنامه ریزی های مدرسه و بروز توانمندی هایشان باید مجال و فرصت بیابند و از رشد و ارتقای دانش حرفه ای آنان حمایت شود. به این منظور برخورداری از فضای منعطف و حامی برای سعی و خطا می تواند به شدت بر انگیزه آنها در مشارکت در برنامه ریزی های سطح مدرسه مؤثر باشد.

رهبری و هدایت یکی از وجوه اساسی زندگی حرفه ای معلمان است و آنها مشتاق حرکت هدفمند و حرفه ای هستند.تأمل بر شایستگی های رهبر آموزشی، تصویر روشنی از موقعیت هایی ارائه می کند که مدیران به عنوان رهبر آموزشی باید در آن به تصمیم گیری و عمل دست بزنند.

باید بدانیم که مدیریت تغییر در سطح مدرسه از خود ما و پیش فرض ها و باور های ما آغاز می شود. بدون تغییر در خود نباید انتظار تغییر را در دیگران داشته باشیم. برای ایجاد تغییر باید معلمان، کارکنان، اولیا و دانش آموزان تغییراتی در ما و عملکرد های مدیر به عنوان رهبر آموزشی باشند.

سه جهت گیری عمده در طراحی برنامه درسی عبارت است از:

• موضوع محور
• میان رشته ای
• دانش آموز محور

موضوع محور: در نظام برنامه ریزی درسی ما عموما برنامه ها موضوع محور است. این رویکرد در سازمان دهی کتاب های درسی بر کسب دانش و ً تولید کتاب های درسی تأثیر گذار است و اکثرا اطلاعات از سوی دانش آموزان مبتنی است. این شکل از سازمان دهی کتاب های درسی و میزان تمرکز در نظام آموزشی موجب شده است معلمان نیز از روش های مستقیم برای ارائه دانش سازمان یافته در تدریس بهره بگیرند.

میان رشته ای: این روش در برنامه ریزی فرصت برقراری ارتباط میان موضوعات مختلف به ویژه در یک حوزه علمی (مثل درس علوم، مطالعات اجتماعی در دوره متوسطه اول) را فراهم می کند. در این روش سعی می شود موضوعات مختلف باتوجه به ارتباطی که در ساختار مفهومی/ روشی خود با یکدیگر دارد، مورد مطالعه قرار گیرند. با تدوین نقشه برنامه درسی در سطح مدرسه امکان شناسایی ارتباط ها و بهم پیوستن موضوعات در درون و بیرون موضوعات درسی مختلف برای معلمان فراهم می شود.

دانش آموز محور: در این روش نیازها، علایق دانش آموزان مبنای عمل قرار می گیرد و با تکیه بر انگیزه های فردی یا گروهی فرصت به کارگیری آموخته ها در موقعیت واقعی را فراهم می کند. این روش بر مفاهیم، مهارت ها/ فرایند های اساسی تمرکز دارد و این امکان را فراهم می کند که هر فرد یا گروه دانش آموزی متناسب با علایق و توانایی های خود به روش متفاوتی آموخته های خود را در عرصه عمل به کار بگیرد و نتایج آن را به شیوه خاصی ارائه کند. ظرفیت این روش برای پرداختن به علایق دانش آموزان بسیار زیاد است.

مهم ترین روش گسترش برنامه درسی سطح مدرسه، ایجاد فضای کمک فکری مدارس به یکدیگر در اجرای آن است؛ به عبارت دیگر در صورت ایجاد ارتباط بین مدیران و شوراهای مدارس هم جوار و همفکری و تبادل تجربیات بین آنها می توان الگویی را برای گسترش و ترویج برنامه ویژه مدرسه و زمینه سازی برای ایجاد شبکه ای مجازی برای به اشتراک گذاشتن افکار، برنامه ها و محتواهای تولید شده، امکانات و آمادگی ها به وجود آورد.

شبکه های اجتماعی، ارتباط های غیررسمی معلمان و دانش آموزان و والدین و راه های ارتباطی کمتر شناخته شده نیز به طور غیرمستقیم موجب ترویج و گسترش افکار اثربخش تر و مفیدتر در این زمینه می شود.

درصورتی که فکر یا نوآوری مدرسه ای به گونه ای باشد که تأثیر و سودمندی آن را در موقعیت ها و مدرسه های مختلف نشان دهد، حتی ممکن است، این نوآوری برنامه درسی از سطح صف و مدرسه به ستاد و برنامه های ملی و هماهنگ کشوری نیز راه یابد. این شیوه از از پایین به بالا در مقابل شیوه از بالا به پایین گفته می شود.

منبع: کتاب راهنمای عمل برنامه ویژه مدرسه(بوم) چاپ1397

با امید به اینکه مطالب فوق ماهیت و فضای فکری مثبت و خوبی در مورد اجرای برنامه ویژه مدرسه (طرح بوم) در شما ایجاد کرده باشد .در این پست قصد دارم نمونه طراحی آموزشی و فعالیت های انجام شده در راستای اجرای طرح بوم با توجه به ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت (اعتقادی، عبادی و دینی، اجتماعی و سیاسی، زیستی و بدنی، زیباشناختی و هنری، اقتصادی و حرفه ای، علمی و فناورانه ) در سطح کشور را جهت استفاده ی شما بزرگواران تقدیم کنم.

در ابتدا می توانید نمونه فرم ها و کتاب راهنمای عمل برنامه ویژه ی مدرسه (بوم) را دانلود و مشاهده کنید.

فرم خام ورد طراحی آموزشی برنامه ویژه مدرسه (بوم)

نمونه تقویم اجرایی برنامه ویژه مدرسه (بوم)

فرم واحد یادگیری برنامه ویژه مدرسه (بوم) سال تحصیلی 99-98

ساحت های شش گانه تعلیم و تربیت به همراه نمونه موضوعات و فعالیت های میدانی مناسب برنامه ویژه مدرسه(بوم)

کتاب راهنمای عمل برنامه ویژه ی مدرسه (بوم)

بارگذاری شد👇

نکات و ایده های طرح عید و هنر و داستان در نوروز 1400

نحوه ثبت نمرات دانش آموزان در سامانه سیدا 1400-1399

فیلم آموزشی انجام طرح غربالگری دانش آموزان(طرح نماد)توسط والدین در سامانه همگام

آموزش رایگان اینشات ویژه معلمان جهت تولید محتوا

دانلود کتاب نگارش پنجم با جواب بصوررت pdf

دانلود کتاب علوم پنجم با جواب بصوررت pdf

در ادامه شما را دعوت می کنیم به دیدن نمونه فعالیت های تصویری جذاب از اجرای برنامه ویژه ی مدرسه(بوم) مدارس سراسر کشور در سال تحصیلی 99-98 با عنایت به اینکه مفید باشد.

استان هرمزگان دبستان دخترانه شاهد ناحیه یک بندرعباس تولید ترشی مخلوط توسط دانش آموزان و شرکت در جشنواره خیریه ساحت اعتقادی عبادی ـزیستی و اقتصادی حرفه ای

برنامه ویژه مدرسه(بوم) دبستان دخترانه شاهد ناحیه یک بندرعباس

شهرستان بندرلنگه دبستان حضرت خدیجه(س) روستای گزیز آموزش جاروبافی با برگ درخت نخل ساحت زیباشناختی زیستی اقتصادی حرفه ای

استان هرمزگان بندر چارک دبستان عفاف آموزش تا زدن بصورت مرتب و کم جاگیری در کمد ساخت زیستی ـبدنی

استان هرمزگان بندر چارک دبستان عفاف آموزش اتو کردن ساحت زیستی ـبدنی

بهداشت و زیباسازی فضای کلاس درس توسط دانش آموزان ساحت زیستی بدنی

آموزش میوه آرایی سرکار خانم خدایی دبستان نورالزهرا

آموزش بافت پادری توسط خانم بخشعلی بیگ پایه چهارم دبستان امیرمسعود

آموزش واکس زدن کفش 

شهرستان میانه آموزش گونی بافی ساحت زیبا شناختی پایه ششم دبستان شهید میانجی سرکار حانم صالحی

آموزش قطعات ماشین و کارهرکدام دبستان فردوسی ساحت علمی فناورانه

کتاب خانه سیار دبستان خاقانی ساحت علمی فناورانه

آموزش درست کردن گل روبانی(کسب مهارت فردی)پایه چهارم دبستان آیت الله ملکی ناحیه سه تبریز سرکار خانم محمدیان

کار با نمد ساحت زیبا شناختی و اقتصادی حرفه ای

               آموزش کمک های اولیه

آموزش دست بند پایه چهارم دبستان شهید محمد ناصری

معرفی میلیون ها جدول ارزش مکانی با تسبیح ساحت زیبا شناختی

دیگر مطالب سایت

کلیپ حل فعالیت های درس ششم نگارش پایه پنچم سرود ملی+توضیح

کلیپ حل فعالیت های درس چهارم نگارش پایه پنچم بازرگان و پسران+توضیح

کلیپ حل فعالیت های درس پنجم نگارش پایه پنچم چنار و کدوبن+توضیح

کلیپ توضیحات مفهومی جمع و تفریق اعداد مخلوط با مخرج مشترک صفحه 28کتاب ریاضی پنجم

جدول بودجه بندی دروس پایه اول تا ششم دبستان به همراه جدول تعطیلات رسمی مدارس در سال تحصیلی 1400-1399

نظرات شما ارزشمند است .در پناه خدا سالم و شاد باشید